Sinema tarihinin hepsi kendine özgü birer yaratıcı, kuramcı ve öncü olan, kendi kuşakları kadar gençleri de derinden etkileyen dört büyük ustası Satyajit Ray, Pier Paolo Pasolini, Luis Bunuel ve Robert Bresson 29. Adana Altın Koza Film Festivali’nde özel gösterimlerle anılacak.
Hindistan ve dünya sinemasının büyük ustalarından Satyajit Ray’ın 100’üncü doğum yılı pandemi nedeniyle hakkıyla kutlanamadı. Belgeseller ve kısa metrajlılar dahil 36 filme imza atan bu eşsiz sinemacıyı 101’inci yaşında filmografisinin en sevilen eserleriyle, ‘Apu Üçlemesi’ni oluşturan ‘Yol Ağıdı’, ‘Yenilmez’ ve “Apu’nun Dünyası” ile Adana’da anıyoruz. Çocukluğundan yetişkinliğine Apu’nun mücadelelerle dolu yoksul hayatını anlatan üçleme İtalyan Yeni Gerçekçiliğinin Ray’ın sinema idealiyle harmanlanarak Hindistan’a uyarlanmasıdır. Destanları, aşkları, melodramları kapsayan uzun müzikallerin kitleleri eğlendirerek unutturduğu dertleri ve meseleleri beyazperdeye yansıtan öncü filmlerdir.
Kadıköy Belediyesi Sinematek / Sinemaevi işbirliğiyle gösterilecek olan üç film de Ray sinemasıyla birlikte yoksulluk, cehalet ve sofuluğa rağmen eğitimin ve sanatın gücünü, umut ve inançla geleceğe yürüyen insanı anlatan bir sinema anlayışını tamamlayacak. II. Dünya Savaşı sonrasında İtalyan sinemasının en etkili entelektüellerinden biri olan, sinemaya başlamadan önce şair, eleştirmen ve ressam olarak tanınan Pier Paolo Pasolini’nin 100’üncü yaşı dolayısıyla ilk filmi ‘Dilenci’ gösterilecek. 1960 yapımı bu filmde İtalya’yı tüketim toplumuna dönüştüren ekonomik patlamanın yol açtığı sosyal ve kültürel yozlaşmayı eleştirir.
Gerçeküstücü sinemanın en önemli temsilcilerinden, filmlerinde yerleşik değerleri kıyasıya ve mizahla eleştiren, ikon kırıcı bir kültürel figür olarak ün kazanan Luis Bunuel’den iki kısa metrajlı film seçildi: Adını Salamanca’nın yoksul bölgesi Las Hurdes’ten alan, uluslararası alanda Ekmeksiz Toprak adıyla gösterilen 1937 yapımı, yarım saatlik sürrealist belgesel, Cumhuriyetçi propaganda yaptığı gerekçesiyle Franco rejimi tarafından yasaklandı. Bunuel gerçekçi olma kaygısı gütmediği için son derece kışkırtıcı bir tavırla çektiği ve belgesel etiğine uymadığı için tartışmalı olan bu filmiyle radikal ve muhalif sinemacı kimliğini pekiştirdi. Bunuel’in 5’inci yüzyılda yaşamış, bugünkü Adana Kozan’a bağlı Sis’te doğan Süryani Yaşlı Aziz Samaan’ın münzevi hayatından esinlenerek yaptığı 43 dakikalık film, keşişin, şeytanın kılıktan kılığa girerek onu baştan çıkarmaya çalışmasına rağmen, Halep yakınlarında bir sütunun tepesinde yaşayarak çile çekmesini konu alır.
Polonya sinemasının ustalarından Jerzy Skolimowski, 1966 tarihli Bresson klasiği, bir eşeğin çileli hayatını onun gözünden anlatan ‘Rastgele Balthazar’ı çağdaş bir yaklaşımla yeniden tasarladığı EO ile Cannes Film Festivali’nde Jüri Ödülü kazandı. 84 yaşındaki yönetmenin bu cesur adımını hem yenilikçi yaklaşımını daha iyi vurgulamak ve geçen yıl 120. doğum yılı olan Bresson’u anmak için Rastgele Balthazar da programa alındı. Saf sinemanın kuramcısı Bresson’un en sevilen filmi büyük perdede sinemaseverlerle buluşacak. Dünyaca ünlü güncel sanatçı Ergin Çavuşoğlu’nun bu klasikten yola çıkan ‘Başkalık’ adlı tek kanallı video çalışması ise Bresson’un her devirde süren etkisinin bir sanatsal yorumu olarak EO ile birlikte gösterime sunulacak.
Skolimowski, Fransa’nın Pirene bölgesinde bütün sahiplerinden kötü muamele gören Balthazar’ı Polonya’dan bir sirk hayvanına dönüştürdü. Başkalık’ta Çavuşoğlu, Bresson’un filmindeki çocukların kötü kaderini bilinçli olarak es geçerek, eşeği, doğanın kırsal ve engebeli manzaralarının fonunda kurulmuş gerilim yüklü bir ahlak ve ihanet hikayesinde kurban olan ana kahraman biçiminde tasvir ediyor. Çavuşoğlu, filmini sunmak ve izleyicilerin sorularını yanıtlamak üzere Adana’ya gelecek.
